Alex Eberle e Ivo Gasparin

Alex Eberle e Ivo Gasparin

Parla Talian

Ivo Gasparin - Graduado em Filosofia e Pós-graduação em Letras, Ivo Gasparin é professor de Língua Portuguesa e Literatura Brasileira. Com o pseudônimo de Tóni Sbrontolon, é colunista e autor. Dentro da música, destacou-se como fundador e componente do Grupo Ricordi.

Contatos

Come na stela slusa el campanàrio

Nte la prima ciesa de legno, seguro no se sa, ma mi digo che i gavesse al manco na campanela par ciamar la gente par pregar

Un mese ndrio ve gavea dito che la prossima crónica saria “La stòria de un bicier de vin". Ma come ghemo bio la inaugurassion de le obre del campanil dea Ciesa, gò pensà de scriver sora el nostro pi importante sìmbolo. Che el campanàrio l'é importante tuti i lo sà. Ma bisogna capir la so importànsia savendo la so stòria. E cossita tornemo al ano de 1876 quando i primi imigranti i é rivai qua e i gà formà le due prime comunità: San Piero (ndove ghen'é la Ciesa fin ncoi) e San Giusepe (là su darente el semitèrio). Dopo de tante barufe i se gà inmuciai tuti a San Piero. Nte la prima ciesa de legno, seguro no se sa, ma mi digo che i gavesse al manco na campanela par ciamar la gente par pregar.
Conforme Noa Trento deventea pi pròspera, i taliani i pensea ntea na Ciesa pi granda e anca un campanil. Ma la stòria dea Ciesa dassemo par nantra olta. Quando se parla de campane e campanàrio due persone le mèrita essser recordate. La prima persona l'é Don Augusto Finotti, prete de Noa Trento de 1890 a 1900. Lu, prima de tornar a la so terra natal, el Tirol, el gà inmucià su i soldi par comprar le campane nte la Francia e dopo mandarle in qua. Tanti i disea che Don Finotti el ciavesse i soldi, ma un ano dopo, in 3 de giugno de 1901, ze rivae le sinque campane francese e na grande festa l'é stata fata par riceverle. 
Par depi de 40 ani le campane no le gà bio un campanil “a la so altessa". Cossita recordemo la seconda persona importante: el “Padre Gènio" - Frate Eugenio Brugalli, che l’é stà nostro vigàrio de 1936 a 1958. Dopo de gaver fenìo la decorassion de la Ciesa, el Frate gà pensà de far su un campanil. Tanti i lo ciamea de mato dopo che el gà apresentà el projeto e quanti soldi ghe volea. Ghen’é la stòria che dise che in un serto punto de le obre no ghen’era pi soldi e lora el Padre Gènio el gà pensà de desfar la corona de la Madonna, che fin ndove se savea l’era fata de oro – dato par le done de la paròchia. Ma par sfortùnio se gà savesto che el orives che gà fato la corona el se gà tegnesto el oro e la gà fata de ferro sol con un “bagneto de oro”. Ma co’l aiuto de tuti i parochiani dopo de tre ani de obre l’é “nassesto” el campanàrio. Co i so 55 metri de altessa e 11.122 sassi droperai par farlo l’é la mostra fedel de la forsa e del coraio de la gente de Noa Trento. 
El restauro e requalificassion inaugurai sto ano no i saria stati fati sensa el importante tombamento in 30 de otubro de 2019, propio ntel di che el campanàrio compìa 70 ani. De là in qua ghemo bio la pandemia in medo la strada, ma co’l laoro de tante teste e tante man, l’é stata fata la obra. Adesso se vede che el campanàrio el gà i sassi e i reloii pi neti, la crose e le finestre nove e le luce... Ah le luce! Che contento sarà el Frate Eugenio in paradiso vedendo la so “obra-prima” cossita. Via pal di el campanàrio l’é sempre stà el “stafeta” de la fede, de la morte e de le feste - adesso le luce le ghe gà dato vita anca de note. Ghemo patìo quasi un ano sensa sìnter le campane e i anùnsii e gnanca veder le ore. Ma adesso, dopo de le obre, podemo star seguri che el nostro campanàrio el ghin sarà par sempre. Che el ciaro del campanàrio no’l dasse mai perderse, ntel scuro de la gnorànsia, la nostra stòria e la dèbita eterna che gavemo con quei che i é vegnesti prima de noantri!

Gramàtica Del Talian

El Alfabeto  in Talian (continuassion)

Letra H: No talian não tem sonoridade. Não há palavras que comecem com H. Usa-se só nas interjeições: Ah! Oh!... Mi no sò èh, onde che ndemo fermarse.
Letra J: não existe no talian. (Gesù)
Letras L, M, N, P: igual ao português – luce, mar, nono, pòvero.
Letra Q: Diante de U soa como KU: quanto, quèrcio, squasi, quinto, quatòrdese, quel, quaranta, qualchedun, qualcossa.
Letra R: Igual ao português, porém nunca forte: roda, tera, carera, careta, ràdio.

Cioàcole intrà de visigne

– Te gheto belche ciapà gràvida?
– Èh, ma ze stato vanti de maridarme.
– Ah, si, èh?
– Èh si!
– Te sè che adesso te toca magnar par due!
– Si, son belche drio far.
– Go visto che te ghè a pansa ben tonda. Seto cossa che vol dir? Che vien na toseta, parché se a pansa la fusse pontuda, alora saria un toseto. E se l’è un toseto, pi fàcile che el se someie con son pare. Ma se el vien con salute, no vol mia dir. E te gali parlà che no dà mia par bever  sià de canela? 
– Si, si...
– E no stà mia ricever visite de gente che i ga ciapà un becon de bissa!
– Ma parché?
– Ah, no sò mia, ma i pi vècii i ga sempre racomandà. E no stà mia passar soto na serca!
– Parché?
– Parché el cordon del ombìgolo el se intòrcia ntel col. Quel da Jovaldina l’è nassesto cossita. E te gali parlà che ze par bever oio de rìssino?
– Nò!
– Si, che alora la toseta la vien cola pel ben lisigna. E dopo che la nasse ghe vol passar un pochetina de bagna ntel ombìgolo e anca entele to tete che alora no le se crepa mia. 
– Ze bon saverla.
– No sò se i te ga parlà che ghe vol bever bira negra par far late. E no stà mai sentarte entea porta da casa?
– Parché?
– Parché la toseta la nasse vanti del tempo. E no stà mia magnar salame parché dopo  el late el resta agro. Te gali parlà?
– Nò!
– Èh,èh.éh...E nantra roba ze che go scoltà la nona parlar che no dà mia par ciapar tanto sol ntea pansa?
– Parché?
– Parché sinò ghe fa mal ai òcii del nené. Gheto belche prontà a mala da maternidade?
– Gnacora nò.
– Éh, ze meio spetar, sinò el nené el sente e el vien vanti dea ora. E sià de senòcio, sito drio bever?
– Nò!
– L’é bon par far late. Bisogna beverghene tanto. E quando la toseta la nasse, de ciapi un pochetina de caca, te la meti nte un panesel verto e te lo viri  banda la luna.
– Parché?
– Parché, parché, parché? Mio no sò tuto, èh. Ben, adesso me toca ndar sinò i fasoi i se brusa. Nantro giorno te insegno altre robe, Ciai.